Page 338 - NOWE Słowa na start! 7 – Język polski SP – demo

Kształcenie językowe

Słownictwo o ograniczonym zasięgu

Na rozgrzewkę

W zespołach zbierzcie i zapiszcie w zeszycie w ciągu 5 minut jak najwięcej wyrazów, które mają
ograniczony zasięg. Odczytajcie te słowa na forum klasy. Porozmawiajcie o tym, dlaczego ludzie
tworzą słownictwo, które jest zrozumiałe tylko dla określonych grup.

Nowa wiadomość

W obrębie języków o ograniczonym zasięgu wyróżniamy środowiskowe, zawodowe i teryto-
rialne odmiany języka.
• Środowiskowe odmiany języka są używane przez określone grupy społeczne, np. przez mło-
dzież, fanów hip-hopu, przestępców, osoby połączone wspólnym hobby, takim jak gry kom-
puterowe lub piłka nożna. Od języka ogólnonarodowego różnią się przede wszystkim słownic-
twem. Należą do niego wyrazy o charakterze ekspresywnym (czyli nacechowane emocjonalnie
lub umożliwiające wyrażanie uczuć w wyrazisty i sugestywny sposób), które zastępują słowa
o ogólnym zasięgu, np. czelendż to w języku ogólnonarodowym wyzwanie, a epicki – wspaniały.
Języki środowiskowe szybko się zmieniają i są mało zrozumiałe dla osób spoza danej grupy.

• Języki zawodowe cechują się specjalistycznym słownictwem – tzw. profesjonalizmami –
używanym tylko przez osoby wykonujące dany zawód, np. przez lekarzy, prawników, infor-
matyków. Słowa te mogą mieć charakter oficjalny (np. immunoterapia, zstępny, sankcja, delikt
– nazywamy je wówczas terminami) lub nieoficjalny (np. mieć dedlajn).
• Do terytorialnych odmian języka zaliczamy dialekty i gwary. Dialekt to odmiana języka uży-
wana na określonym obszarze – głównie przez ludność wiejską, a gwara to mowa ludności
wiejskiej używana na niewielkim terytorium – zwykle kilkunastu wsi. Dialekty różnią się od
siebie i od języka ogólnonarodowego przede wszystkim wymową i słownictwem. Każdy dia-
lekt składa się z gwar, które mają odrębne cechy, np. do dialektu małopolskiego należy gwara
podhalańska, a do dialektu mazowieckiego zaliczamy gwary podlaskie.
Obecnie wyróżniamy cztery podstawowe dialekty: wielkopolski, mazowiecki, małopolski i śląski.
Dawniej za dialekt uznawano także kaszubszczyznę, która od 2005 r. ma status języka regional-
nego – odrębnego od polszczyzny.

Ćwiczenia

1. Wymień kilka wyrazów, które są charakterystyczne tylko dla języka uczniów.

2. Jakie zawody wykonują autorzy podanych wypowiedzi? Wskaż profesjonalizmy, które o tym
świadczą.

W proksymalnej części kości udowej badanego stwierdziliśmy rozrastającą się zmianę, która uszkadzała
warstwę korową kości. Sugerowało to obecność mięśniakomięsaka prążkowanokomórkowego.

336